Łomianki: Kościół św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy

W 2011 r. rzymskokatolicka parafia w Łomiankach obchodziła jubileusz 550–lecia. Nie znaczy to jednak, że od pięciu i pół wieku świątynia parafialna znajduje się w tej miejscowości. Początki parafii dotyczą bowiem Kiełpina — miejscowości przyległej do Łomianek od północnego zachodu.

W Kiełpinie, w parafii Łomny Wielkie (ob. Łomna), w końcu XIII w. znajdował się dwór Jana herbu „Nałęcz”, wojewody księcia mazowieckiego Konrada II. Zapewne przy dworze egzystowała jakaś kaplica.

W 2. połowie XV w. patronat nad parafią sprawowali kolejni właściciele Kiełpina – Rogalici z Zaborowa, którzy w tym czasie zaczęli pojawiać się w dokumentach źródłowych jako Kiełpińscy. Najstarszym odnotowanym proboszczem był Andrzej, który w 1499 r. zawarł ugodę z Elżbietą i jej synami Janem i Ściborem Kiełpińskimi.

Parafia nie była ani rozległa, ani specjalnie zasobna.
Teren parafii w XVI w. to ledwie kilka miejscowości, zamieszkiwane głownie przez tzw. szlachtę cząstkową — głównie Kiełpińskich w Kiełpinie oraz Łomińskich w Łomiankach, a także ich poddanych.

Jak w średniowieczu, tak przez cały XVI, XVII, XVIII i XIX w. świątynia pozostawała drewniana. Zmieniał się jednakże patronat parafii, stosownie do zmian własnościowych Kiełpina i Łomianek.

Kościół w Kiełpinie był drewniany aż do swojego kresu w okresie międzywojennym.

W wizytacji z 1728 r. kościół opisano jako jednonawowy z dwiema kaplicami (z czasem zamienionymi na skarbiec i zakrystię). W jego fasadzie znajdowała się wieża, w której podstawie była kruchta, przez którą wchodziło się do wnętrza. W ołtarzu głównym znajdował się wizerunek Najświętszej Marii Panny, w dwóch bocznych: po stronie Ewangelii (czyli lewej) św. Anny, a po stronie lekcji (czyli prawej) św. Małgorzaty. Wyposażenie w argenteria było więcej niż skromne; nie było monstrancji, była tylko jedna puszka do komunikantów i jeden kielich z pateną, oba sprzęty wewnątrz złocone.

W oparciu o kartografię i ikonografię z XIX i XX w. można przyjąć, że przynajmniej od czasów staropolskich świątynia była rozbudowywana, a nie wznoszona na nowo.

W oparciu o zespół 10 fotografii z początku XX w. – znajdujący się w zbiorach Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie – można stwierdzić, że rozbudowano ją od strony wejścia o zbliżone do kwadratu przęsło, szerokości równej nawie, lecz nieco od niej wyższe. Wejście poprzedzono niewielką kruchtą, a sygnaturkę przeniesiono ponad część dostawioną. Ze względu na to, że wzrosła kubatura wnętrza, przesunięto ołtarz główny ze ściany wschodniej na połowę długości prezbiterium, uzyskując tym samym, skomunikowaną z zakrystią i kruchtą, znaczną przestrzeń za ołtarzem.

By uniknąć podtopień i powodzi zdecydowano się na wzniesienie kolejnej świątyni już jako murowaną oraz w innym, wyższym, miejscu. Wybór padł na Łomianki i plac podarowany parafii w 1925 r. przez znanego ogrodnika, sadownika i pszczelnika prof. Stanisława Brzóskę i jego małżonkę Czesławę, łomiankowską społeczniczkę.

W 1926 r. zaprojektował w tym miejscu nową świątynie architekt Ludwik Kirstowski. Kościół nawiązywał swoją spokojną, zrównoważoną architekturą do form typowych dla polskiego baroku XVII w. Zaprojektowano go jako murowaną i tynkowaną bazylikę bezwieżową, z prosto zamkniętym prezbiterium tej samej szerokości co nawa główna oraz parą kaplic tworzących transept w bryle (ale nie w planie).

Świątynię wznoszono w latach 1926-1929 w konstrukcji zbliżonej do szachulcowej z wypełnieniem partii dolnej cegłami, w górnej używając starego drewna z rozebranego kościoła w Kiełpinie. Według projektu dach miał być pokryty tradycyjną dla polskiego krajobrazu ceramiczną dachówką, lecz ostatecznie poszyto go blachą, zapewne z powodów ekonomicznych. Przypuszczalnie z tych samych powodów nie zrealizowano zegara, który miał się znajdować w okulusie w zwieńczeniu fasady głównej, a także na tej samej fasadzie bardzo zgrabnych i pasujących do całości murowanych spływów wolutowych oraz obelisków. Inne znaczniejsze odstępstwa, to przede wszystkim zmiana kształtu otworów okiennych ze zbliżonych do kwadratu na prostokątne zamknięte łukami odcinkowymi do oświetlania naw bocznych oraz prostokątne zamknięte łukami pełnymi do doświetlania części górnej.

W czasie II wojny światowej świątynia doznała poważnych zniszczeń, a wyposażenie poniszczono bądź rozgrabiono, włącznie z oknami. Pierwsze lata powojenne to jej odnawianie.

Początkowo parafia nie rozważała całkowitej rozbiórki świątyni międzywojennej. W połowie lat 80. zrodziła się nawet koncepcja, by rozebrać wraz z fundamentami tylko część nawową przy pozostawieniu fasady głównej, a następnie odbudować kościół w tej samej formie i kubaturze, tyle że w nowoczesnej technologii i ze współczesnych materiałów. Skonkretyzował ją w postaci projektu koncepcyjnego w 1987 r. architekt Marian Sokół, a w 1990 r. przychyliła się do niej Kuria Metropolitalna Warszawska, Konserwator Zabytków Miasta Stołecznego Warszawy i Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. W nowym budynku miała się pomieścić sala ekspozycyjna oraz mieszkania dla wikarych, służby kościelnej i sióstr zakonnych. Koncepcja powyższa pozostała na etapie rozważań na papierze.

Budowa świątyni nowej bądź rozbudowa istniejącej była uzasadniona intensywnym wzrostem demograficznym Łomianek i całej łomiankowskiej parafii w latach 60. i 70. XX w. Niewielkie wnętrze kościoła międzywojennego nie było w stanie pomieścić wiernych nawet w zwykłe niedziele, nie mówiąc już o świątecznych. Poza tym, stan techniczny obiektu był wysoce niezadowalający.

W grudniu 1976 r. były gotowe dwa projekty koncepcyjne.

Ogólną zgodę na wzniesienie nowej świątyni ze stołecznego Wydziału ds. Wyznań uzyskano 12 września 1977 r. Już 5 października 1977 r. podczas audiencji pozyskano kamień węgielny zawierający relikwię grobu św. Piotra w Rzymie, poświęconą i ofiarowaną parafii osobiście przez papieża Pawła VI.

Konstrukcja świątyni jest jednorodna – żelbetowe monolityczne słupy, osadzone w żelbetowych fundamentach, dźwigają żelbetowe podciągi – tworząc razem poprzeczny układ ramowy do podtrzymania żelbetowego stropu płytowo-żebrowego. Wieniec dolny to fundament, górny – gzyms opasujący dookoła budynek. Tradycyjny materiał, cegła, to tylko wypełnienie szkieletu, natomiast kamień to wyłącznie elewacyjna okładzina.

Uroczystości wmurowania kamienia węgielnego przewodniczył bp Jerzy Modzelewski przy współudziale bpa Stanisława Stefanka, już w trakcie budowy świątyni 15 października 1980 r. Poświęcenia dolnego kościoła dokonał kard. Józef Glemp 4 grudnia 1983 r. On też dopełnił jego konsekracji 1 października 1988 r.

Z innych istotniejszych wydarzeń warto z pewnością wspomnieć, że parafia św. Małgorzaty otrzymała 13 listopada 1986 r. w darze od papieża Jana Pawła II relikwie swojej patronki.

Porządek Nabożeństw:
Niedziele i święta:
7:00, 8:30, 10:00 (suma), 10:00 (młodzieżowa, Kościół dolny), 11:30 (dla dzieci), 13:00, 18:00
Dni powszednie:
7:00, 7:30 (poza wakacjami), 17:00, 18:00

Ads Blocker Image Powered by Code Help Pro

Wyłącz adblocka!

Wykryliśmy, że używasz rozszerzeń do blokowania reklam. Utrzymujemy się wyłącznie z reklam. Wesprzyj nas, wyłączając je.